Ook benieuwd wat voor moois er allemaal uit het Portugees is vertaald? Daarom heb ik de database ‘Lusofone literatuur’ gemaakt.
Met circa 260 miljoen sprekers is het Portugees een van de grootste talen ter wereld en wordt het op bijna elk continent gesproken. Toch is het aantal vertalingen uit het Portugees in het Nederlands relatief laag. Voor mijn scriptie ‘Salazar, de pannenlikker’, die ik voor de onderzoeksmaster Literair Vertalen aan de Universiteit Utrecht heb geschreven, heb ik o.a. onderzoek gedaan naar boekvertalingen die uit het Portugees zijn vertaald en in het Nederlandse taalgebied zijn verschenen. Ook na mijn afstuderen zet ik dit onderzoek zelfstandig door.
www.lusofoneliteratuur.nl
Om de gevonden data openbaar beschikbaar te stellen en doorzoekbaar te maken, heb ik hier samen met Tiago São José een online database voor ontwikkeld: www.lusofoneliteratuur.nl. Deze website is mede tot stand gekomen met een Van-maker-tot-lezer-subsidie van het Nederlands Letterenfonds. In deze online database vind je een overzicht van Nederlandse vertalingen van oorspronkelijk Portugeestalige, oftewel lusofone, werken uit o.a. Angola, Brazilië, Guinee-Bissau, Kaapverdië, Mozambique, Oost-Timor, Portugal en São Tomé e Principe. Je vindt hier literatuur, poëzie, non-fictie, kinder- en jeugd, theater en meer. Sinds 2021 wordt dit overzicht beetje bij beetje uitgebreid met in tijdschriften en bundels gepubliceerde vertalingen en zal de komende tijd steeds verder worden aangevuld.
Zoeken in de database
De site is te doorzoeken in het Nederlands, Portugees en Engels. In de database zijn in eerste instantie auteur, vertaalde titel, publicatiejaar van de vertaling, vertaler en type te zien. Door op een item te klikken, kunnen ook uitgeverij of tijdschrift, oorspronkelijke titel, oorspronkelijk publicatiejaar, oorspronkelijke uitgever, genre, land en eventuele illustratoren worden getoond. Ook kunnen er filters worden toegepast, zoals jaar, type, land, genre, uitgeverij en/of tijdschrift. De actieve filters worden onder de zoekbalk getoond en kunnen via het kruisje weer worden gedeactiveerd.
Op het dashboard wordt geanalyseerde data getoond in grafieken en overzichten, die de komende tijd verder worden uitgebreid. Ook hier kunnen filters op eenzelfde manier worden toegepast. Indien niet anders vermeld, gaat het hier altijd over vertalingen die in boekvorm zijn verschenen. Publicaties in tijdschriften en bundels worden op het dashboard over het algemeen niet getoond, omdat deze gegevens nog verzameld worden.
Over de onderzoeksmethode
In 1984 publiceerde Fernando Venâncio ´Vertalingen uit het Portugees, een overzicht van Nederlandse vertalingen van Portugeestalige literatuur´ wat de basis is geweest voor de totstandkoming van deze inventarisatie. Om dit zo gedetailleerd mogelijk uit te breiden, zijn de gegevens aangevuld met resultaten uit catalogi van de Koninklijke Bibliotheek (KB), Worldcat, NetUit, Index Translationum, Picarta en de Bibliotheek. Vervolgens is in de verschillende catalogi gezocht binnen de Brinkman-term ‘romans en novelle ; vertaald’ of op termen als ‘vertaald uit het Portugees’ of ‘vert. uit Port.’ en andere varianten daarvan – die soms andere resultaten opleverden en elkaar op die manier aanvulden. Ook is gekeken naar alle beschikbare werken in verschillende (privé-)bibliotheken waaruit enkele tot zo ver onbekende werken naar voren kwamen. Aanbiedingscatalogi van uitgeverijen worden regelmatig bekeken voor recentere vertalingen. Op dit moment wordt de database uitgebreid met publicaties in tijdschriften en bundels. Hiervoor wordt vooral gebruik gemaakt van de DBNL en beschikbare informatie in verschillende (privé-)bibliotheken.
Voor deze inventarisatie wordt geen onderscheid gemaakt tussen de verschillende taalvarianten van het Portugees of het Nederlands. In de meeste gevallen gaat het om werken die direct uit het Portugees zijn vertaald. Slechts in sommige gevallen zijn vertalingen tot stand gekomen door middel van een tussentaal, wat dan ook als zodanig vermeld staat. Verder zijn in deze database alleen eerste drukken van vertalingen opgenomen en zijn herdrukken niet geïnventariseerd. Online tijdschriften en online publicaties worden vooralsnog ook buiten beschouwing gelaten. Wanneer het een herziene vertaling of een hervertaling betreft, zijn deze echter wel in de inventarisatie opgenomen met bijbehorende vermelding.
Hoewel deze data zorgvuldig is verzameld en omdat dit een groeiend project is, pretenderen we geen volledige of foutloze verzameling weer te geven. Aanvullingen, errata en suggesties kunnen worden doorgegeven via het contactformulier.